Executieve Functies en Formatieve Evaluatie: een sterke combinatie
Formatief Evalueren (FE) is al jaren in opkomst in het onderwijs. Het draait niet om een eindcijfer, maar om het leerproces: leerlingen krijgen inzicht in waar ze staan, wat er al goed gaat en welke stappen nog nodig zijn. Succesvolle FE vraagt om actieve inzet van zowel docenten als leerlingen – en juist daar spelen Executieve Functies (EF) een cruciale rol.
Wat is Formatief Evalueren?
FE is een cyclisch proces waarbij docent en leerling voortdurend informatie verzamelen over het leren, om vervolgens te bepalen wat er nodig is om vooruitgang te boeken (Sluijsmans & Kneyber, 2016; Popham, 2008). Het geeft leerlingen eigenaarschap en versterkt hun motivatie, terwijl kennis beter beklijft omdat het actief verwerkt wordt (Onderwijskennis.nl, 2022).
Hoe EF en FE elkaar versterken
FE en EF hebben een wederkerige relatie.
- FE versterkt EF: Leerlingen leren doelen stellen, plannen, reflecteren en kritisch nadenken over hun aanpak. Daarmee worden functies als doelgericht gedrag, metacognitie en werkgeheugen gestimuleerd (Sluijsmans et al., 2013).
- Sterke EF maken FE mogelijk: Voor reflectie, zelfregulatie en verantwoordelijkheid nemen is het nodig dat leerlingen hun EF kunnen inzetten. Zonder voldoende planning, timemanagement of emotieregulatie is FE minder effectief.
De rol van de docent
Docenten hebben hierbij een sleutelrol. Ze ondersteunen leerlingen bij het formuleren van leerdoelen, modelleren leerstrategieën en geven feedback die leerlingen helpt hun eigen leerproces te sturen (Sluijsmans, 2021). Zo wordt eigenaarschap opgebouwd en groeit het vertrouwen in eigen kunnen.
Conclusie
Formatief Evalueren en Executieve Functies versterken elkaar. FE helpt leerlingen om hun EF te ontwikkelen, en sterke EF zijn op hun beurt nodig om FE succesvol toe te passen. EF-training binnen scholen kan daarom een waardevolle bijdrage leveren aan de invoering van FE.
Wil je meer weten over hoe EF en FE elkaar versterken en wat dit betekent voor de praktijk?